Month: Январь 2019
ԴԱՎԱՃԱՆՆԵՐԻՆ ԵՐԲԵՔ ՉԵՆ ՆԵՐՈՒՄ
Ազգադավները երբեք էլ հայրենասեր չեն դառնա…
Սերվանտես
Մի քիչ տրամաբանելով կարելի է հասկանալ, թե ճշտի և կեղծիքի սահմանը որտեղից է սկսվում և որտեղ վերջանում։ Պատկերացրեք, երբ ներկայացնում եմ այն իրականությունը, որ Վազգեն Սարգսյանը երբեք հայրենասեր ու հերոս չի եղել, շատերը կասկածի տակ են դնում։ Որ հոկտեմբերի 27֊ի կազմակերպիչը Նաիրի Հունանյանն է եղել, նույնպես չեն հավատում։ Լավ, եկեք զուգահեռներ տանենք ներկայի ու անցյալի միջև, դա նոր սերունդների համար է իհարկե։ Այդպիսով, եթե համեմատենք Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի կառավարման ժամանակ։ Ինչպես գիտենք, ժողովուրդը ԱԺ պատգամավորներից ու կառավարության պաշտոնյաներից ոչ միայն զզվում էր, այլև ատում ու նզովում։ Հաճախակի հնչող խոսքերը հիշենք․ «Երբ կլինի, դրանց գյուլլեն ու վերջանա », կամ էլ « Դրանց պետք է հրապարակում գնդակահարել կամ էլ կախել »։ Տաքսու վարորդներից ու վարսավիրներից սկսած մինչև անգամ ոստիկաններ, նույն բանն են կրկնում՝ նզովում էին ու անիծում։ Հիմա պատկերացրեք 90 ականները, երբ ամեն ինչ ավելի սարսափելի էր՝ պատերազմ, սով, ցուրտ ու մութ տարիներ ու այդ ամենի ետևում կոմունիստ ՀՀՇ ականների բանդան էր՝ Լևոն, Վանո ու Վազգեն եռյակով։ Հետո Վազգեն Սարգսյանը ռազմական հեղաշրջումով քաղաքական դաշտից հեռացրեց Լևոն Տեր Պետրոսյանին ու Վանոյին, իհարկե Երկրապահներից մի քանի համցագործների , Քոչարյանի ու Սերժ Սարգսյանի օգնությամբ։ Մի փաստագրություն 1994 թվականի գարնանը Արցախյան ռազմաճակատում կատաղի կռիվներ էին գնում՝ պատերազմի շիկացած ժամանակահատվածն էր, երբ հայկական ուժերը անցնում են հակահարձակման։ ՀՀ իշխանությունները կազմակերպում են եռամսյա հավաք։ Իրականում շատերը չգիտեն, թե այդ եռամսյա հավաքների բուն նպատակը որն էր։ Ճիշտ է 1994 թվականին ռազմաճակատում մարդկային ուժի պակաս կար, սակայն ոչ միամիտ ու անփորձ մարդկանց, որոնք դառնալու էին թնդանոթի միս, ինչպես ասում ենէ իշխանություններին պետք էին շախմատային զոհաբերություններ, իրենք գնացին դրան։ Հարյուրավոր զոհեր, ՀՀ ոստիկանությունը զինկոմիսարիատների աշխատակիցների հետ միասին քաղաքների փողոցներից, շուկաներից ու հասարակական վայրերից որսում էին անփորձ ու միամիտ մարդկանց ու խցկում ավտոբուսներն ու միանգամից ուղարկում էին ռազմաճակատ, անգամ չէին գրանցում նրանց անուն ազգանունները։ Ինձ ծանոթ հրամանատարներից մեկը, պատմում էր, որ իր գումարտակում համալրում բերվել էր Վրաստանի մի վրացի քաղաքացի, որ գնումների նպատակով էր եկել Գյումրի։ Ոստիկանները նրան փողոցում ուժով նստեցրել էին ռազմաճակատ մեկնող ավտոբուսը և ուղարկել ճակատ, անգամ չնայելով նրա դժգոհությանը, որ ինքը Վրաստանի քաղաքացի է ու առհասարակ կապ չունի Հայաստանի հետ։ Լևոն Տեր Պետրոսյանին ու Վազգեն Սարգսյանին հարկավոր էին զոհեր ու շատ զոհեր, դրանով իրենց դավաճանությունը պետք է արդարեցնեին։ Իսկ այդ դավաճանությունը Բիշքեկի խայտառակ ու նվաստացուցիչ զինադադարի պայմանագիրն էր։ Եթե նկատել եք, Լևոնական ռեժիմի ուսադիրներով հրեշները միշտ մատնանշում են, թե այդ զինադադարը մեզ պարտադրված է եղել Ռուսաստանի ու արևմտյան տերությունների կողմից, իբր թե մեզ ձեռնտու էր զինադադարը, որովհետև բազմաթիվ զոհերը դա էր պահանջում։ Իրականում դա կեղծիք է և արդարանալու միջոց էր։ Ի՞նչ զինադադարի մասին էր խոսքը, երբ հայկական հետևակը ու ռազմական տեխնիկան ընդամենը Բարդա քաղաքից 10 կիլոմետր հեռավորության վրա էին կանգնած։ Հիշեցնեմ, որ Բարդան պատմական Հայաստանի Պարտավ քաղաքն էր, ու դա հանդիսանում էր Ադրբեջանական նավթարդյունաբերական կենտրոններից խոշորագույնը։ Բավական էր հրետանու մի արկ ու Ադրբեջանը ստիպված էր ստորագրել Կապիտուլացիան։ Սակայն մեր ԱԶԳԱԴԱՎՆԵՐԸ գնացին դավաճանության՝ ստորագրելով խայտառակ զինադադարը։ Լևոնի ու Վազգենի ոհմակը պետք է եռամսյա հավաքի զոհերը օգտագործեին հանրության աչքերին թոզ փչելու համար, իբրև թե մենք այլընտրանք չունեինք, իրականում ամեն ինչ կեղծիք էր։ Նույնիսկ Արցախյան պատերազմի հրամանատարներից շատերը պնդում էին, որ դեռ 1991 թվականին հնարավոր էր պատերազմը ավարտել մեր հաղթանակով, ներառյալ ունենալով Շահումյանի շրջանը, Գետաշենի ենթաշրջանը, Արծվաշենը ներառյալ Նախիջևանը։ Սակայն Վազգեն Սարգսյանի դավաճանության արդյունքում կորցրեցինք Շահումյանը, Արծվաշենը ու Մարտակերտի շրջանի մի քանի գյուղեր։ Իսկ Նախիջևանի մասին խոսելն ավելորդ է։ Ժողովրդին խաբեցին՝ իրականությունը թաքցնելով իրենց դավաճանություններն ու ազգադավ քաղաքականությունը ժողովրդի դեմ։ Ասացեք խնդրեմ, թե ո՞ր հերոսության համար Լևոն Տեր Պետրոսյանը կոչվեց պատերազմը հաղթած նախագահ, կամ Վազգենի որ մարտական գործողության համար կոչեցին սպարապետ, երբ նա անգամ իր տաք առանձնասենյակից անգամ դուրս չի եկել, ո՞ր ռազմական օպերացիան է նրա շնորհիվ հաղթանակ գրանցել։ Չհաշված հողեր հանձնելը։ Շատերը Սերժ Սարգսյանին են մեղադրում 800 հեկտար հանձնելու համար, մինչդեռ լռում են, թե Վազգեն Սարգսյանի թեթև ձեռքով հանձնվեց Շահումյանի շրջանը ներառյալ ինքնապաշտպանական ջոկատներն ու խաղաղ բնակչությունը։ Արծվաշենը ու Մարտակերտը։ Երբ Ռոբերտ Քոչարյանին մեղադրում են մարտի 1-ի հանցանքների մեջ, մոռանալով 1996 թ.ի սեպտեմբերի 25 ը, երբ Վազգեն Սարգսյանի հրամանով երկրապահն ու բանակը կրակեց ժողովրդի վրա։ Վազգեն Սարգսյանի հանցանքները բազմաթիվ են, սակայն նրա մահից հետո նրան հերոսացրեցին ու սկսեցին փառաբանել, դարձնելով ազգային հերոս ու սպարապետ։ Մինչդեռ 90 ֊ականներին նրան նզովում էր ամբողջ ազգը։ Ու բոլորի ցանկությունը մեկն էր, թե երբ են սատկացնելու այդ ոջլոտին։
Նաիրի Հունանյանը լավ էր հասկանում, որ համազգային նզովքի արժանացած Վազգեն Սարգսյանին սպանողները կդառնան ազգային հերոս ու ժողովրդի սիրելին։ Առհասարակ այդպես միայն Նաիրին չէր մտածում, այլ բոլորը, ներառյալ ռազմաճակատում մարտնչած մեր հերոսները։ Ու Նաիրի Հունանյանի խումբը որոշեց իրականացնել վրեժը, նախընտրելով Ազգային ժողովի դահլիճը, հարյուրավոր լրագրողների ու տեսախցիկների առջև ջարդել ազգադավ տականքի գլուխը, այդպես էլ եղավ, ինչպես երազում էին բոլորը։ Առհասարակ Վազգենին սպանելը դժվար չէր, նրան կարող էին անգամ ձեռքի պարսատիկով սատկացնել իր տան մեջ, սակայն տղաները որոշեցին, որ դա կդիտվի ահաբեկություն և մարդասպանություն։ Դրա համար էլ բաց ճակատով՝ օրը ցերեկով մտան ԱԺ ու արեցին այն, ինչ երազում էր ժողովուրդը։ Միայն թե չասեք դաժան էր, ցանկացած քաղաքացի ամեն անգամ հեռուստացույց նայելիս ԱԺ նիստերը նույն երազանքն է փայփայում մտքում ասելով․ ,, որ դրանց բոլորին սատկացնել է պետք հրապարակում ,, Նաիրի Հունանյանը գնաց այդ քայլին, որովհետև վստահ էր, որ ժողովուրդը կապստամբի, կհաղթահարի սարսափն ու վախը։ Վստահ եր, որ արդարացի դատավարության դեպքում ինքը կարդարացվի, ինչպես Սողոմոն Թեհլերյանը։ Սակայն ինչպես տեսանք ինքը սխալվեց, իսկ ժողովուրդն էլ չկարողացավ կողմնորոշվել ու գնահատել։ Առհասարակ մենք միշտ դավաճանել ենք իրենց կյանքը նվիրաբերած հայորդիներին։ Իսկ Վազգենի մահը ձեռնտու էր իր ոհմակին, որովհետև նրան հերոսացրեցին ու սպարապետացրեցին՝ մնալով նրա հերոսական ստվերի ետևում։ Հավատացեք, եթե Վազգեն Սարգսյանը հոկտեմբերի 27֊ ին ողջ մնար, միևնույն է, գտնվելու էր մեկ ուրիշ հայորդի, որը վրեժից դրդված ջարդելու էր նրա գլուխը։ Առհասարակ, չգիտես ինչու ոչ ոք չի փնտրում հոկտեմբերի 27 ֊ի դրդապատճառները կամ շարժառիթը։ Ոչ ոք հարց չի տալիս, թե ինչու Վազգենի գլուխը կոտրեցին օրը ցերեկով, հարյուրավոր տեսախցիկների առջև։ Արդյոք պատմության մեջ հայտնի է մի դեպք, որ վարձկան մարդասպանները բաց դեմքով գնան մահվան բերան, այն էլ՝ ի շահ ժողովրդի։ Այդպիսի բան չեք գտնի երբեք․․․ Վարձկան մարդասպանները սպանում են սեփական գրպանի ու շահերի համար, այն էլ գործում են աննկատ ու թաքստոցից։ Իսկ ինչպես գիտենք Հոկտեմբերի 27֊ ին տղաները թաքցնելու ու թաքնվելու ցանկություն էլ չունեին, նրանք արեցին այն, ինչ պետք է անեին շատերը։ Ուստի արտաքին հետք փնտրել ուղղակի ծիծաղելի է։ Ասացեք, ինչու՞ անգամ, 30 տարի անց, ՀՀ իշխանավորների ոհմակը սարսափում է Նաիրի Հունանյանին հարցաքննել ու ներկայացնել հանրությանը։ Որովհետև իրենց իրենց դավաճանությունները կբացահայտվեն։ Հուսով եմ, մի օր հայ ժողովուրդը իր ուղեղից վերջապես կհանի կուռքապաշտությունն ու սպարապետամուլությունը , առանց վախի կնայի իրականությանը, որը ինչպես գիտենք դառն է ու ցավագին։
Գեհենի Առաքել 26/01/2019
ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ
« Մատաղ սերնդի դաստիարակությունը շատ ավելի կարևոր խնդիր է, քան այն, ինչ կարելի է անել արդեն հասունացածների համար »:
Ջորջ Օրուել
«Կա ճշմարտություն և կա սուտ, ու եթե կառչում ես ճշմարտությունից՝ նույնիսկ հակառակ ամբողջ աշխարհի, խենթ չես »:
Ջորջ Օրուել
Հայկական թավշյա հեղափոխությունն իսկապես շատ բան փոխեց, չնայած ինքս այս հեղափոխությունն անվանում եմ ԳԻՏԱԿՑԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ: Պատահական չէր այսքան տարիների ակտիվ գործունեությունը և աշխատանքը համացանցում, չնայած եղան թիրախավորված հարյուրավոր խոչընդոտներ՝ անվանումներից մինչև անգամ ադրբեջանական դիվերսանտի կնիքը դաջելով իմ ու իմ ընկերների վրա, շատերն անգամ վախենում էին ՖԲ-ում միանալ իմ ընկերների շարքին, կարծելով, որ թուրք եմ։ Վերջապես մարդկանց մեջ արթնացավ ենթագիտակցությունը, սկսեցին տարբերել ոչ միայն գույներն ու երանգները, այլև թացն ու չորը։ Սակայն, այս ամենը կարող է անդառնալի կորուստ կրել, եթե թուլացնենք զգոնությունը, ճիշտ է, շատերը կարծում են, թե գործի դրված շարժիչը դժվար է կանգնեցնել, սակայն այդպես չէ, որպես հոգեբան կարող եմ հավատացնել, որ դա սխալ կարծիք է, ամեն ինչ կարելի է կանգնեցնել, անգամ մոլորակի պտույտը։ Հայ ժողովրդի ձեռքբերումը մեծ է, ենթագիտակցության արթնացումը դեռ սփյուռքում այնքան էլ չի ձևավորվել, որովհետև դեռ պիպոների ու դոդի գագոների վկաները վխտում են ամենուր, պառվաբոզերի գնդերը դեռ գործում են անխափան, կիսաբաց լուսամուտների ու արմենչիկների սիրահարները ոգևորված են ու գործունյա։ Մի խավարամիտ հսկա զանգված, առաքելացված քարոզիչ Արթուր Սիմոնյանի բարբաջանքներից հուզվում ու արտասվում է : Մի խոսքով, տգիտության այն հսկա զանգվածը կուսակցական ու կրոնական դրոշակներով ու շարականներով դեռ չի ցանկանում իր տեղը զիջել նոր ու լուսավոր գաղափարներին; Ուստի պետք է զգոն լինել ու գործել որպես բանական էակ։ Իսկ ինչ պետք է անենք յուրաքանչյուրս ու պետությունը։ Սա որպես ազդակ ու հիշեցում վարչապետ Փաշինյանին և նրա կառավարության անդամներին։
Երբեք ոչ մի փոփոխություն չի կարող հաջողություն գրանցել, եթե չդատապարտվի ու չասվի, չհիշատակվի նախորդ իշխանությունների սխալներն ու բացթողումները։ Պետք է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ գնահատական տալ նախկին իշխանությունների արածներն ու հանցանքները, այլապես՝ այն ժամանակի ընթացքում դառնալու է նախորդի շարունակությունը։ Հարկավոր է ոչ միայն քաղաքական կամք և բարոյական ուժ ունենալ ընդունելու սեփական սխալները, անկախ նրանից, թե դրանք դառն են ու ցավալի։ Փետք է ասվեն նախորդ իշխանությունների ոճիրների ու հանցանքների մասին, անուն առ անուն, պետք է հիշատակվեն մարդիկ, որոնց պետք է ոչ միայն քաղաքականությունից հեռացնել, այլև քաղաքական ու հոգևոր կյանքից։ Նրանք պետք է մնան հասարակության աչքից անհասանելի հեռավորության վրա։ Անկախ նրանից նա մտավորական է, երգիչ, քաղաքական գործիչ կամ թե հասարակական մարմնավաճառ։ Այլապես, կրկնելով նախորդների սխալները, նորից կհայտնվենք կոտրած տաշտակի առջև ու հետո մեղադրել, որ հիմար գտնվեցինք, որովհետև պատմության անիվը չկարողացանք շրջել մեր իսկ ուղղությամբ։ Առագաստանավը կարող է ընթանալ, երբ նավապետը կարողանում է ճիշտ ուղղություն ընտրել իր նավին, նա չի փոխում քամու ուղղությունը, այլ փոխում է առագաստների ուղղությունը՝ որսալու համար ճիշտ քամին։ Այդպես էլ քաղաքականությունն է: Փաշինյանը պետք է ճիշտ կողմնորոշվի ու որպես բանաձև ընդունի այս ճշմարտությունը։ Անկախ նրանից, թե նախորդը եղել է իր քաղաքական կնքահայրը, թե իր մտերիմ բարեկամը, պետք է կամք ունենա նայել ճշմարտության աչքերին ու շարժվել առաջ։ Նույնը վերաբերում է բոլորին, սկսած նախարարներից , վերջացրած երկրապահ կամավորականներով։ Հուսով եմ ՝ այս ազդակից հետո, քաղաքական այրերն իրենց քաղաքական հայտարարություններում ճիշտ գնահատականներ և խոսքեր կհնչեցնեն նախորդների արված գործերի վերաբերյալ։ Ոստիկանապետ Օսիպյանը պետք է խոստովանի, որ համակարգը եղել է ավազակ թալանչիների որջ, որտեղ ահաբեկել և խոշտանգել են մարդկանց, պետք է փորձի ազատվել նախկին աղբից ու իրենց վրա ծանրացած հանցանքներից, այլապես ոչինչ չի կարող փոխվել, որովհետև ինձ հասած լուրերի համաձայն, համակարգում նորից նույն վիճակն է, նույն մարդիկ շարունակում են թալանել ու կողոպտել։ ՊՆ նախարարը նույնպես պետք է հասարակությանը վստահեցնի, որ նախկին իշխանությունների մեղքով եղել են հանցանքներ, նշի անուններ ու փաստեր, հարկ եղած դեպքում կարող եմ կիսվել տեղեկատվությամբ, ոչ միայն գեներալների, այլև ՊՆ բարձրաստիճան սպաների հանցանքների մասին։ Մարզերի զորամասերում կրկնվում են նախորդ իշխանությունների կողմից ավանդույթ դարձած հանցանքներն ու թալանը։ Եթե պետք է այդ ամենը շարունակվի, ապա ավելորդ է ինքնախաբեությամբ զբաղվել։ ԱԱԾ-ի տնօրեն Արթուր Վանեցյանին առաջարկում եմ հետևել այս բանաձևին, այլապես ոչինչ չի կարող բարեփոխվել, հավատացեք, սա որպես քրեագետ հոգեբան եմ ասում։ Քանի դեռ պաշտոնապես չի հնչել գնահատական նախկինների հանցանքների ու գործերի մասին, ձեր ենթակաները գործելու են իներցիայի օրենքի համաձայն, նրանց չեք կարողանալու զսպել կաշառքի ու խնամի բարեկամի գայթակղությունից։ Լավ կապիտանը իր նավը տանում է ճիշտ ուղղությամբ, որովհետև գիտի իր նավաստիների ոչ միայն կարիքները, այլև հոգում կուտակվածը, փորձեք լինել ժամանակի հետ համահունչ, այլապես ինքներդ դառնալու եք նրանց պես անհոգի ու անշունչ։ Վարչապետները, նախարարներն ու նրանց տեղակալները շուրջ 30 տարի իրար են հաջորդել , ամեն մեկը յուրովի իր հանցավոր ներդրումն է ունեցել, ապականելով բարոյականության չափանիշներն ու պետությունը։ Ոչ մի նախարար չի բարձրաձայնել նախորդի արածների կամ հանցանքների մասին, ընդհակառակը՝ լղոզել են ու կոծկել հանցանքները, քանի որ, ինչպես հայտնի է , դաշնակ պատգամավոր Անդրանիկ Կարապետյանը խոստովանել էր, որ ԳՈՐԾ ՏԱԼՈՒ ԻՆՍՏԻՏՈՒՏԸ մեր ժողովրդին հարիր չէ։ Իսկ ինչ է՝ ավանդո՞ւյթ է դարձել կոծկելու ու թալանելու արվեստը։ ԱԺ պատգամավորներին նույնպես վերաբերում է այս գրառումը, քանի որ Ռոբերտ Քոչարյանին սատարողները շատացել են, իսկ մեկը չկա հարցնի, թե այդ սատարողները ինչպիսի՞ հանցանքների ու ոճիրների մեղսակից են, սկսած ՀՀՇ- ից՝ վերջացրած ՀՅԴ- ով։ Հիմա Դոդի Գագոն ու Նաիրա Զոհրաբյանը փորձում են Երևանի քաղաքապետի ընտրություններին մասնակցել, հիմա արդեն դարձել են ընդդիմադիր, իսկ ՀՀՇ հանցագործ Արարատ Զուրաբյանի մասին ավելորդ է խոսել։
Մի խոսքով չերկարացնեմ․․․ Այս բանաձևը միակ ելքն է, որ խուսափենք անցյալի ոչ միայն արատավոր երևույթներից, այլ հանցագործ ու թալանչի կադրերից։ Հարկավոր է համարձակություն ունենալ խոստովանել պատմական փաստերի աղավաղումն ու կեղծումը, անկախ նրանից՝ այն ցավոտ է թե դառը։
Գեհենի Առաքել 05․08․2018
ԴԱՌՆ ՈՒ ՑԱՎԱԼԻ ՃՇՄԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆ
Պարտություն, ստրկություն, տառապանք, ահա՛ կեղծիքին հարկատու ժողովուրդների ճակատագիրը: Գարեգին Նժդեհ:
ՀՀ իշխանությունները ամենաշատը վախենում են ճշմարտությունից՝ ներառյալ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Դրա համար էլ սուտն և կեղծիքը հանդիսացավ պետության կառուցման անկյունաքարը։ Թող չոգևորվեն Նիկոլ Փաշինյանի երկրպագողները կամ թիմակիցները՝ թե տեսեք մեր վարչապետին քննադատում են․․․ Հարցն այն է, որ ժողովրդին են խաբում․․․ Իսկ գիտե՞ք, թե ինչու են խաբում, որովհետև կույր ու տգետ մասսաներին են օգտագործում, որպեսզի իրենց կեղծիքն ու սուտը մատնացույց անողների վրա արձակեն իրենց անատամ ու գազազած տգետներին։ Իսկ ինչպես գիտենք՝ Հայ ժողովուրդը խաբվելու ունակ ժողովուրդ է, համեմատած մյուս ազգերին։ Պատմական անցած դարերը մեզ դա արդեն ապացուցել են։ Իսկ վաղ անցյալում Վանո Սիրադեղյանի ԲՏՌ-ներն էին հարձակվում ցանկացածի վրա, ով կփորձեր Վանո Սիրադեղյանի հասցեին քննադատական խոսք հնչեցներ: Շատերը չգիտեն, որ հենց այդ կանանց ոհմակի ղեկավարը եղել է գրող Հրանտ Մաթևոսյանի դուստրը՝ Շողեր Մաթևոսյանը իր ,, Շամիրամ ,, կուսակցությունով։
Մի խոսքով ինչպես ասում են՝ ճշմարտությունը դառն է ու ցավալի․․Ճշմարտության ետևում թաքնված են այնպիսի հանցանքներ ու ոճիրներ, որոնք մասին անգամ մտածելն է սարսափելի, ուր մնաց լսելն ու ներկայացնելը։ Հանցագործների ու ոճրագործների շղթայակապ շղթան ձգվում է երկար, ներառելով խնամի, ծանոթ, բարեկամ, կուսակցական ու անգամ հոգևոր շերտերը։ Չեմ կարծում, թե ինչ-որ մեկը ցանկություն կունենա բացահայտել ճշմարտությունը, քանի որ կծիկի բացվելով, այն անգամ կհասնի մինչև նորանշանակ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին։ Հայկական մի խոսք կա, ,, այն ճյուղը, որին նստած ես՝ մի կտրի,, Առհասարակ այս բանաձևով աշխատել են երեսուն տարուց ավելի, իրար փոխանցելով պաշտոնները, տիտղոսներն ու պորտֆելները։
Անգամ երեսուն տարի անց, ՀՀ իշխանությունները սարսափում են Նաիրի Հունանյանից, Ինչու՞ են նրան յոթ փակի տակ պահել․․․ Ինչու՞ է հոկտեմբերի 27 -ը արգելված թեմա։ Ինչու՞ են իշխանությունները փնտրում օտարերկրյա պատվիրատուների այդ գործի մասով, փորձելով խճճել ամեն ինչ։ Նույնիսկ այսքան տարի անց, նրանք ոչնչացնում են ոչ միայն վկաներին ու փաստերը, այլև այդ թեման հիշեցնողներին։ Ինչու՞ այսքան տարի անց, ոչ մի լրագրող կամ իրավապաշտպան չի տեսել Նաիրի Հունանյանի դեմքը, ինչու՞ ոչ ոք չի այցելել նրան հարցնելու, թե ի՞նչը նրան դրդեց գնալու այդ քայլին։ Ի՞նչ եք կարծում երեսուն տարի անց Նաիրին չԷ՞ր կարող խոստովանել, թե ով իրեն ստիպեց գնալ այդ քայլին, զոհաբերելով իր հարազատներին՝ մորը, եղբորը, քեռուն և ընկերներին․․ Արդյոք կարո՞ղ եք գտնել մի ապուշ, որն ընդունակ է ինչ-որ մեկի պատվերով կամ ինչ-որ գումարի պատճառով զոհաբերել իր հարազատներին տանել այդ քայլին, իսկ երբևէ մտածել եք, թե ինչու՞ պետք է Արցախյան պատերազմի սարսափի միջով անցած Վռամ Գալստյանը, որը Նաիրի Հունանյանի քեռին էր, պետք է զենք վերցներ սեփական իշխանության դեմ։ Միայն նրա խոսքերը լսողը կհասկանար, որ դա վրիժառուի խոսքեր են, ոչ թե վարձկան ահաբեկչի։ « Ժողովուրդ ջան, չե՞ք գտնում, որ ազգը, իրոք, մեղք է: Հիմա իմ ջահել կյանքը ձեզ՝ ինձ խփեն էլ, էլի ոչինչ, էնքան, որ իմանամ՝ ազգս ապրելու է » Վռամ Գալստյան։ Արդյոք տեսե՞լ եք ահաբեկիչ, որը ժողովրդի շահը գերադասի սեփական կյանքից ավելի։ Կամ թե նա ինչու՞ պետք է ինքնասպան լիներ, երբ բաց ճակատով ասել էր, որ պատրաստ է կրելու իր պատիժը։ Չեք տեսնու՞մ, որ ամեն ինչպես են կոծկում ու քողարկում, ստում են ու կեղծում իրական փաստերը։ Ոճրագործ Վազգենից սարքեցին սպարապետ, իսկ վրիժառու հայորդիներին էլ ոճրագործ ու դավաճան։ Եթե նկատել եք Նաիրի Հունանյանը ՀՀ իշխանությունների Աքիլլեսյան գարշապարն է, նրանք վախենում են, որ Նաիրի Հունանյանի խոսելուց կբացահայտվի ոչ միայն Վազգեն Սարգսյանի ոհմակի կողմից գործած ոճիրները, այլև Լևոնի, Վանոյի ու ՀՀՇ բանդայի հանցանքները։ Նրանք վախենում են, որովհետև սուտն ու կեղծիքը պաշտպանում են իրենց անվտանգ ապրել՝ վայելելով գողունը ու թալանը։ Սկզբից այդ հանցագործների անվտանգության երաշխիքը Ռոբերտ Քոչարյանն ու Սերժն Սարգսյանն էին, իսկ հիմա էլ Նիկոլ Փաշինյանը, այսպես բոլորը իրար փոխանցելով իշխանությունը՝ ամեն ինչ խճճում են ու կոծկում։
Այդ հանցանքների ետևում մի հսկայական բանակ է՝ հանձինս երկրապահների՝ Սասուն Միքայելյանի ու Մանվելի, Գագիկ Ծառուկյանի, Լիսկայի, Արմեն Դարբինյանի ու Հրանտ Բագրատյանի, Խոսրով Հարությունյանի ու Խաչատուր Սուքիասյանի (Գրզոյի ) դրանց թիվը սարսափելի մեծ է, որոնք մասնակցել են պետական թալանին։ Հանքարդյունաբերական թափոններից գոյացած պոչամբարները հենց այդ ոճրագործների շնորհիվ թունավորել և շարունակելու են տասնամյակներով թունավորել եկող սերունդներին և հայրենի բնությանը։ Ազգային գենոֆոնդը վտանգված է , այն ուռուցքային ու աղիքային հիվանդությունները, չբերությունն ու թուլությունը այդ ամենի մեղավորը նրանք էին, որոնք միլիոններ աշխատեցին ժողովրդի արյան ու արցունքի հաշվին, ժողովրդի արողջության ու կյանքի գնով։ Նրանք էին, որ օրենքի ուժով ամրագրեցին պոչամբարների գոյությունը։ Պետության ռազմավարական նշանակություն ունեցող ճյուղերը անվերադարձ վաճառելով երկրին ու ժողովրդին դարձրեցին հարկատու։ Թալանին մասնակցում էին բոլորը, գործադիր և օրենսդիր մարմինները, անգամ եկեղեցին։ Ու եղավ այն, ինչ հիմա տեսնում ենք։ Ինչպե՞ս բացատրել այն փաստը, որ ատոմակայան ունեցող երկրում էլեկտրաէներգիան կրկնակի անգամ թանկ է, քան հարևան երկրում վաճառվող հոսանքի գինը, երբ հենց այդ ատոմակայանի թույնով էլ թունավորում են բնակչությանը։ Պատահական չէ Արարատյան դաշտավայրում աղիքային հիվանդություններով տառապող բնակչությունը։ Ատոմակայանից հոսող ռադիոակտիվ ջրերը հայտնվում են ոռոգման ու խմելու ջրամբարներում, իսկ ոչ ոք դրա համար պատասխան չի տալիս, որովհետև ոչ մեկին պետք չէ, ո՛չ ազգային գենոֆոնդը, ո՛չ էլ ժողովրդի առողջությունը։ Ինչպես հայտնի է Մեծամորի ատոմակայանը Արարատյան դաշտի բնակիչներին է թույնում, իսկ հանքարդյունաբերական պոչամբարներն ու հանքերը Սյունիքը ու Հայաստանի լեռնային մարզերը։ Ահա ձեզ ԱՊՈԿԱԼԻՊՍԻՍ․ երբ բնակչության պարանոցին ծանրանում է ո՛չ միայն արտաքին պարտքը, այլև առողջության ու գոյի հարցը։
Շատերը անգամ չեն հասկանում, թե ինչու՞ Սերժ Սարգսյանը այդքան հանգիստ իշխանությունը հանձնեց Նիկոլ Փաշինյանին, դե չհաշված իրեն հավատարիմ թիկնազորը, որը պատրաստ էր նրա հրամանով ցանկացածին գլխատել, հիմա հեղափոխական Փաշինյանին են պաշտպանում։
Այն, որ 2019 թվականից արդեն Հայաստանը սկսելու է տոկոսներով վերադարձնել արտաքին պարտքը, որը կազմում է 7,3 միլիարդ դոլար։ Սերժ Սարգսյանը հեռացավ այդ պարտքը թողնելով Փաշինյանի վրա։ Իսկ գիտե՞ք, թե ո՞վ պետք է վճարի այդ պարտքը, իհարկե ժողովուրդը՝ ձեր զավակներն ու թոռները, ինչպես տեսնում ենք Փաշինյանի ոչ բռնի ու թավշյա հեղափոխականների մտքովն էլ չի անցնում այդ պարտքի մասին խոսել կամ անհանգստանալ։ Նրանք լեգիտիմացրեցին ոչ միայն Սերժ Սարգսյանի գրված սահմանադրությունը, այլև նրանց տասնամյակներով թալանված գողունը օրինականացրեցին ու շարունակում են ավելացնել պարտքերը։ Ինչպես ընդունված է իրականության մեջ ասել՝ գումարելիների տեղափոխությունից հայտարարը չի փոխվում։
Ծրագրված հեղափոխությունը գործեց անխափան, ժողովուրդը կարծում է, թե բերեց արդար ու ազնիվ ղեկավար, միայն չասեք, թե ազնվությունը ճառելու ու խոստումներ տալու մեջ է։ Շատերը ականատես են եղել ոչ վաղ անցյալի դեպքերին՝ Լևոնը նույն այսպիսի ճառերով ու խոստումներով եկավ իշխանության, նույն սցենարով թալանեցից, նույն սցենարով հարստացավ։ Նույն լոզունգները, նույն ելույթներն ու խոստումները, նույն դեմքերն ու նույն թալանչիները, նույն հանցագործներն ու նույն տգետները։ Իսկ ամենակարևորը նույն կեղծիքը, սուտը, հերոսներն ու առաքյալները․․․ Ամեն ինչ նույն ձևերով, միայն շեփորին փոխարինեց թմբուկը։ Ինչպես տեսնում ենք արդեն ավանդույթ է դարձել ու Փաշինյանը այդ ավանդույթի շարունակողն է: Վերածնվեցին նախկինները, վերադասավորեցին իրենց ուժերը, իսկ ժողովուրդը ինչպես կար, այդպես էլ մնաց։
Բուրժուդեմոկրատական հեղափոխություն, որտեղ հարուստը՝ հարստացավ, իսկ աղքատն էլ ավելի աղքատացավ։ Հուսով եմ, այս հրապարակումը հիմք կհանդիսանա, որպեսզի ժողովուրդը կարդա Ջորջ Օրուելի գրքերը և կհասկանա, որ ԿԵՂԾԻՔԻ ՈՒ ՍՏԻ վրա պետություն չեն կարող կառուցել, ժողովրդի աչքերին թոզ փչելով ու խոստումներ տալով ժողովրդի վիճակն ու կյանքը չես լավացնի։ Կեղծիքին ու թալանին մասնակից եղան բոլորը՝ նախկին պատգամավորներն ու կուսակցական գործիչները, գիտնականներն ու գրողները, անգամ ուսուցիչներն ու հոգևորականները։ Համատարած զոմբիացում ու կեղտ, անատամ մասսաների միջոցով են իշխանությունը զավթում, երբ Լֆիկներն ու Դոդերը բարերար են, իսկ Լևոններն ու Փաշինյանները փրկիչ։ Այստեղ նրանց մեղադրելու հարց չկա, մեղավորը ժողովուրդն է, որովհետև կորցնում է իր դիմագիրը՝ նմանվելով իրենց առաջնորդող ղեկավարին։ Երբ Քոչարյանի տգետները փողոց փակելով են գիրք կարդում, վստահ եմ, երևի կյանքում գիրք էլ չեն վերցրել ձեռքները, հիմա ընթերցանության ծարավը խեղդում է նրանց։ Ուղղակի ծիծաղելի է, փնթիներին յուրահատուկ արարք։ Փաշինյանի պես հեղափոխականը իզուր չէ հայտարարում, որ միակ ու վերջին հեղափոխականը ինքն է, ու փողոց փակելու մենաշնորհը իրեն է տրված։ Ու այստեղ հասկանում ես, որ Սասնա ծռերի Փոքր Մհերը իզուր չէր փակվել Ագռավաքարում, որովհետև հայրենի հողը ոտքերի տակից փախչում էր, որովհետև տգիտությունը, սուտն ու կեղծիքը, անատամ ոհմակը պատրաստ է իրեն հոշոտելու, որ այդ երկրում անգամ հերոսն անելիք չի ունենում, որովհետև հերոսներին խաչող ժողովուրդը, այդպես պետք է տառապանքների ու պայքարի մեջ ապրի շարունակ։
Պայքա՜ր, Պայքա՜ր մինչև վերջ․․․ Ու այդ վերջի վերջը չի երևում, երևի մի վաթսուն կամ 160 տարի հետո այն երևա, սակայն սխալվում եք, գենոֆոնդը ոչնչացված է, քանի որ այն, ինչ ունենք, դժվար թե առողջ համարվի: Ինչպես ասում են՝ առողջ մարմնում՝ առողջ հոգի: Իսկ քանի՞ տոկոսն է առողջ ապրում, երբ շրջապատում առողջ սնունդ ու պայմաններ չկան, երբ առողջ մտածելակերպն է բացակայում, երբ կեղծն ու սուտը արդեն արյան մեջ չարորակ իր գործը արել է տասնամյակներով։ Կիսաբաց լուսամուտները տարիներ շարունակ թույնով է լցրել ոչ միայն հեռուստաեթերը, այլև մարդկանց հոգիները։ Իսկ Գոռ Վարդանյանի ու նման հանցագործների թրիլերային հեռուստասերիալների մասին խոսելն ավելորդ է; Առողջ հոգին էլ բռնաբարվում է այդ սերիալների վերնագրերը լսելուց։
Դժվար է մեր ժողովրդի ճանապարհը, դա իմ խոսքերը չեն, դա մեր մեծերն են ասել։ Քանի դեռ ժողովուրդը չի հասկացել, թե սևերն ու սպիտակները որոնք են, քանի դեռ բարու և չարի սահմանագիծը գծված չի, քանի դեռ թալանչին բարերար է, իսկ ոճրագործը՝ փրկիչ, այդ երկրում ոչինչ չի կարող լավ լինել։ Ինչպես ասում են․ Վերջը լավ լինի․․․
Ահա ազգային փիլիսոփայական տափակ մի միտք․ Վերջը լավ լինի, հույսով ապրել ու երազել, զոմբիանալ, որ Քոչարյան ու Ազատիչը հանցագործ են, իսկ Ծառուկյանն ու Փաշինյանը փրկիչ։ Պատահական չէ համացանցում հայտնվել տեսանյութեր ,, Ինչպե՞ս է Գ. Ծառուկյանը վաստակել իր առաջին միլիոնը. Ո՞րն է նրա հաջողության գաղտնիքը ,,; Մի՞թե նրանք կարծում են, որ ժողովրդի մեջ չկան մարդիկ, որոնք տեսել և հիշում են նրանց կողոպտված արյունոտ գումարների պատմությունը։ Շեղվելով՝ թեմային անդրադարձ կատարենք 90 -ականների մութ ու ցուրտ տարիները։ Ծառուկյանի գազալցակայանի սև ու մութ պատմությունները, որոնք մնացել են անցյալում, իսկ հազարավոր ընտանիքներ դարձան նրա ու նմանների զոհը։ Նորից կեղծիքի ու ստի միջոցով ժողովրդին թալանեցին։ Ցուրտ ու մութ տարիների շնորհիվ հարստացան նրանք, որովհետև պետական ոճրագործները նրանց առջև թալանի կանաչ լույս էին վառել։ Գրզոն իր մոմերն ու նաֆթն էր ժողովրդի վրա վաճառում, չհաշված Թուրքիայից ներկրվող անորակ ապրանքները, իսկ Ծառուկյանը գազն ու ռեկետը։ Պետական քարոզչական մեքենան նրանց ընդառաջում էր, հայտարարում էին, թե Վրաստանից եկող գազամուղը ադրբեջանցիները պայթեցրել էին ու գազ չի մտնում Հայաստան։ ՈՒ դա բավական էր, որ Ծառուկյանի գազալցակայանի մոտ կիլոմետրերով հերթ առաջանա, խնամի, ծանոթ, բարեկամով ու եռակի անգամ թանկ գներով վաճառում էին այդ նույն գազը։ Պատկերացրեք մեկ ամսվա մեջ բավական էր այդպիսի կեղծ հայտարարություն, և նա ամբողջ տարվա պլանը մեկ օրում էր կատարում; Խաչատուր Սքուքիասյանը նույնպես դրանից օգտվում էր, նա վաճառում էր նավթը, մոմերը ու ձեթը։ Գազամուղի պայթեցման սուտ տեղեկատվությունը բավական էր, որպեսզի նրանք միլիոններ աշխատեն, իսկ այն, որ նրանք ունեին իրենց բանդաները, որոնք սկսնակ գործարարներից ու ձեռներեցներից ոչ միայն խլում էին նրանց բիզնեսը այլև գումարներն ու կյանքը։ Հարցն այն է, որ հիմա այդ հանցագործները արդարանում են, թե ազնիվ ճանապարհով են հարստացել, ուղղակի ծանր մեղք է։ Նրանք թալանել են բոլոր եղանակներով վախեցնելով ու ահաբեկելով, խոշտանգելով ու սպանելով։ Վկաները՝ խնդրեմ, ինչքան ուզեք, սփյուռքում ավելին կգտնեք, որոնք անգամ տասնամյակներ հետո վախենում են խոստովանել, որովհետև գիտեն, թե այդ մարդիկ ինչպիսի հրեշներ են։ Միևնույն է, գալիս է ժամանակը, երբ բացահայտվում են հանցանքները, տարիներ առաջ Մանվելի մասին վախենում էին խոսել, հիմա կարողանում են ոչ միայն ասել ու խոսել, այլև պահանջել ու պարտադրել։ Հավատացեք, նույնը կլինի Ծառուկյանի, Խաչատուր Սուքիասյանի, Լիսկայի ու անգամ սաղ ու սատկած ,, հերոսների ,, հանդեպ։ Տեսեք, թե Վազգեն Սարգսյանի ոհմակի անդամները ինչ շքեղության ու վայելքների մեջ են ապրում, իրենց հյուրանոցներով ու դղյակներով, մինչդեռ Արցախյան պատերազմի մասնակիցները անգամ ատամներ չունեն բերաններում, իսկ տանիքի ու կուշտ քնելու մասին ավելորդ է խոսել։ Գիտեք, Զորավար Անդրանիկը մի խոսք ուներ․ ․․ Երբ իրիկունը գլուխներդ բարձին դնեք, որ քնանաք, մի քիչ մտածեք ձեր ազգի մասին. Այս խոսքերը ՀՀ իշխանությունները հասկացան իրենց ձևաչափի մեջ, ամեն օր քնից առաջ մտածում էին, թե ինչպես ազգի վերջը տան, մտածում էին, թե ինչ գտնեն ծախելու, որպեսզի լցնեն իրենց որովայնն ու գրպաները։ Այդ պատճառով ծախեցին ամեն ինչ, ազգի բարոյականությունը, ազգային արժեքներն ու անգամ հերոսներին։
Ու ոչ հիմա հարց չի տալիս, թե ինչպե՞ս եղավ, որ ԽՍՀՄ- ի ամենահզոր արդյունաբերական հանրապետությունը, որը Հայաստանի Հանրապետությունն էր, ընդամենը մի քանի ամսվա մեջ դարձավ, խղճուկ գոյը քաշ տվող երկիր։ Ինչպես եղավ, որ մեքենաշինության ու էլեկտրոնային գիգանտը դարձավ անդամալույծ մի անպիտան սարք։ Երբ ԽՍՀՄ ռազմարդյունաբերական բոլոր սարքավորումները, ներառյալ օպտիկական և տիեզերական սարքավորումները արտադրվում էին Հայաստանում։ Երբ թեթև արդյունաբերական հսկան, անգամ մի թաշկինակ չի կարողանում արտադրել։ Գյուղատնտեսության մասին ավելորդ է խոսել, երբ ԽՍՀՄ- ի տարբեր հանրապետություններում Հայաստանի միրգն ու բանջարեղենն էր, կաթնամթերքն ու գյուղ մթերքներն էին։ Այդպես ստեցին, կեղծեցին, թե ՀՀՇ- ի հեղափոխությունները նոր հորիզոններ են բացելու հայ ժողովրդի առջև, արդյունքում գլխատեցին ժողովրդի հերոսներին էլ, այգիներն ու պուրակներն էլ վերացրին։ Գաղափարական տղաներին թիկունքից էին խփում, իսկ տականքին էլ հերոսացնում։ Պատերազմի ու շրջափակման քողի տակ նրանք գործեցին հայ ժողովրդի հանդեպ ամենամեծ ոճրագործությունը՝ սպանդը։ ՀՀ իշխանությունները մինչև հիմա թաքցնում են, որ Հայաստանի ցուրտ ու մութ տարիներին եղել են շրջափակման մեջ։ Դա ժողովրդին հնազանդեցնելու Վանոյի ու Լևոնի ծրագիրն էր, դե Վազգեն Սարգսյանի գլխավորությամբ:։ Նրանք ժողովրդին սովի, ցրտի ու մթության մեջ պահելով, պատերազմի սարսափի ներքո պետք է սպանեին ժողովրդի ըմբոստ ոգին ու դա նրանց մոտ ստացվեց։ Իշխանական էլիտան այդ տարիներին Իրանի ճանապարհներից է օգտվել, լույս էլ է ունեցել իրենց հաճույքներն ու փարթիները։ Լևոն Տեր Պետրոսյանը իր հարցազրույցներից մեկում, իրեն համեմատում է Չերչիլի հետ, արդարացնելով իր գործած հանցանքը պատերազմի տարիներին։ Սակայն մոռանում է, որ Անգլիայում պետական դավաճաններին գնդակահարում էին հասարակության աչքի առջև, իսկ մեզ մոտ հերոսացնում են նման դավաճանին։ Պատահական չէ, որ Լևոն Տեր Պետրոսյանը ամեն անգամ համեմատական զուգահեռներ է տանում Իսրայելի ու Հայաստանի միջև, որովհետև ինքը չնայած իր տարիքին ու կրթությանը, որպես մարդ չկայացավ, չկողմնորշվելով իր ազգությունն անգամ։ Սակայն ինչպես ասում են ՏԱԿԱՆՔԸ ազգություն չունի․․․ Կարծում եմ Փաշինյանին մտածելու տեղիք պետք է տա ստի ու կեղծիքի իշխանությունը, եթե պետք է շարունակի իր կնքահայր Լևոն Տեր Պետրոսյանի գործելաոճը, ապա թող մտաբերի այն, ինչ սպասվում է իրեն, ամեն ինչ անպատասխան չի մնում, եթե ոչ՝ ինքը կդառնա գործիք անցյալի հրեշների ձեռքին։ Երբեք ոչ մի փոփոխություն չի կարող հաջողություն գրանցել, եթե չդատապարտվի ու չասվի, չհիշատակվի, նախորդ իշխանությունների սխալներն ու բացթողումները, կեղծիքն ու սուտը։ Պետք է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՒ ԲԱՐՈՅԱԿԱՆ գնահատական տալ նախկին իշխանությունների արածների ու հանցանքների մասին, այլապես այն ժամանակի ընթացքում դառնալու է նախորդի շարունակությունը։
Գեհենի Առաքել 18․01․2019
ՊԱՊԻԿԻ ԽՐԱՏԸ ՌՈԲԵՐՏԻԿԻՆ
Երազումս մի մաքի
Մոտս եկավ հարցմունքի.
― Աստված պահի քո որդին,
Ո՞նց էր համը իմ ձագի…
Հովհաննես Թումանյան 1917, Դեկտեմբերի 24
Նա արթնացավ քնից` աչքերը չռված էին ու սարսափած:
— Ռոբիկ ջան, հի՞նչ եղավ, էդ վատ երա՜զ տեսա՞ր:
— Հա Բելլա, և ի՜նչ երազ, կաշմա՜ռ էր, կաշմա՜ռ:
— Յա՜ Ռոբիկ ջան, հի՞նչ կաշմառ է, որ:
— Այ Բելլա, էրազիս Նաիրի Հունանյանին տեսա, եկավ ու ասեց. « Ինչի՞ համար, պարոն նախագահ »:
— Վայ Ռոբիկ ջան, մի պատմի, դա վատ նշան է, — խորհուրդ տվեց կինը, — Ռոբերտ ջան քինա բաղնիք, կռանթը պյեց արա ու հոսող ճրին պատմի, հինչ տեսալ էս, երազումդ, պատմի, թող ցավն ու վատ պյեները ճրի հետ քինան:
— Բելլա ջան, տյուզն ես ասու՞մ:
— Հա Ռոբերտ ջան, էդպես արա, թե չէ հազար չուզող օնինք, մենակ տես պիտի ասես, որ ցավն ու չոռը քինան:
Ամուսինը առանց երկարացնելու շտապեց լոգարան, արագ բացեց բոլոր ծորակները ու սկսեց պատմել.
— Թող իմ երազի հետ ցավն ու չոռը քինան: Նաիրի ջան, դու գիտես, որ ես չէի կարող քեզի քյօմագ անել, մեկը իլեր ինձի քյօմագ աներ, ինչ կարողացա արեցի: Վազգենի ախպրտիքը ձեռքերս կապալ էին, դրա հմար չկարողացա: Ու մի մոռացի, որ ես էն ժամանակ պուճուր մարդ էի:
Քոչարյանը պատմեց իր երազը, վերջին անգամ նորից հիշեց կնոջ ասած չոռ ու ցավի բառերը, հետո փակեց ծորակները և վերադարձավ կնոջ մոտ։
— Լյոխ պատմեցի՞ր, Ռոբիկ ջան, — հարցրեց կինը:
— Հա Բելլա ջան, լյոխ պատմեցի մի պան էլ ավելի:
— Ապրես Ռոբիկ ջան, թե չէ նախանձ ու չար լեզունները հինչ ասես, որ չեն խոսում մեր մասին, այնպես որ Ռոբիկ ջան բարին դա է, թող ցավն ու կրակը ուրանց ծոցն լցվի, որ յուրանց լավ օրը սև ըլի, ու արևի երես չտեսնեն լի: Ռոբիկ ջան, գիտե՞ս ինչքան չուզող ու թող լյոխ նախանձիցը սատկեն քինան:
— Բելլա ջան, հեչ դարդ մի անի, էդ սև ասած օրը շուտով կբերենք յուրանց գլխին, ու էդ մեր պրոգռամայումը կա, — հանգստացրեց ամուսինը։
— Ռոբիկ ջան, չես պատկերացնում, թե ինչքան եմ ատում էս ժողովրդին, սրանք ազգովի պիտի սատկեն ու պրծնեն:
— Բելլա ջան, էդպես մի ասա, մենք քանի սրանցից օգուտ օնինք, սրանք չպիտի սատկեն, հենա, առանց էն էլ իրար հոշոտում են:
— Ռոբերտ ջան, չես գիդու՞մ ես, ես չար աչքից եմ վախենում, թե չէ գիտես, որ իմ վեջն էլ չի, փողն էլ կա, տօնն էլ:
— Բելլա ջան, քեզ չասացի, աչքի ուլունգ կպցնես մեր եղած չեղածին:
— Ռուբիկ ջան, կպցրալ եմ, քո կարծիքով ամբողջ օրը հի՞նչ գործ եմ անում:
— Ոչինչ Բելլա ջան, քիչ մնաց, լյոխ լավ կինի, — հանգստացրեց ամուսինը:
— Ռոբիկ ջան, ինչի՞ն քիչ մնաց, ամեն օր նույն բանն ես ես ասում:
— Բելլա ջան, հեսա էս եղածն էլ ծախենք, նոր կարող ենք հանգիստ քինալ Ամերիկա ու վայելել մեր օնեցածը։
— Ռոբիկ ջան, եթե սեկրետ չի, հի՞նչ եք օզում ծախել, — հարցրեց կինը:
— Բելլա ջան, ժողովրդի՛ն պիտի ծախենք, ժողովրդի՛ն:
— Յա՜ Ռոբիկ ջան, ժողովրդին հու՞նց եք ծախալու, — զարմացավ կինը,
— Բելլա ջան, մի մոռացի հիմա ամեն ինչ առնվում ու ծախվում է ու ծախվում են մարդիկ, էկոլոգիան, պետությունը, ու ընդերքը ժողովուրդը, անգամ անցյալն ու ապագան: Մի խոսքով, ինչ տեսնում ես և ինչ չես տեսնում:
— Յա՜ Ռոբիկ ջան, հինչ-որ չեմ տեսնում, դա ո՞րն է:
— Բելլա ջան, այսինքն այն, որ կա, համ էլ չկա:
— Չհասկացա, Ռոբիկ ջան, պարզ ասա պյեն հասկանամ, — խնդրեց կինը:
— Օրինակի համար, Բելլա ջան, ցեղասպանության հարցը, կամ հայկական պահանջատիրության հարցը կա՞ չէ:
— Եսի՞մ, Ռոբիկ ջան, ես դրանից չեմ հասկանում:
— Բելլա ջան, պատկերացրու, որ թօրքերը ցեղասպանություն են արալ:
— Հա, պատկերացրեցի, Ռոբիկ ջան, — հասկացավ կինը:
— Բելլա ջան, թօրքերը վախենում են, որ հայերը ցեղասպանության ճանաչումից հետո պահանջատեր են դառնալու, ու իրանք դրանից շատ են վախենում, դե մենք էլ վերցրեցինք ու չեղած տեղից էդ պահանջատիրությունը ծախեցինք թօրքերին:
— Յա՜, — զարմացավ կինը:
— Ըհը՜, Բելլա ջան, չեղած տեղից էդ ցեղասպանության ծախված փողերը եկավ ու մտավ մեր գրպանը: Կամ էլ Բելլա ջան, Ռուսները օզում էին իրենց ռազմաբազաները ունենալ Հայաստանում, դե մենք էլ վերցրեցինք ու նրանց հետ 99 տարով պայմանագիր ստորագրեցինք, էլ չասեմ « Գույք պարտքի » դիմաց մեր նախաձեռնությունը: Այսինքն, ծախեցինք այն ինչ կա, կամ էլ չկա, որ պետք եղավ, էդ չեղածը կարանք երկրորդ անգամ ծախել նրանց վրա ու ավելի թանկ գնով, քան առաջին անգամ։ Ահա, թե որն է օդից կպցրած փողերը:
— Ռոբիկ ջան, Սաշիկն էլ կա՞ էդ գործումը, լյօխ ասում են, որ Սաշիկը 50% փայ ա մտնում:
— Բելլա ջան, Սաշիկն մեր գործում չկա, Սերժիկն Սաշիկին ուրիշ գործա տվալ, էնպես որ Սաշիկն յուրան ձևովա ա փող աշխատում, ինքը` իրա 50% ի տերն ա։
— Ռոբիկ ջան, բա մեր թոռնիկի՝ Ռոբերտիկի համար ասացիր, որ հյուրանոց ես գնելու:
— Չէ Բելլա ջան, էդպես թանկ է նստում, ես տղորացը ասալ եմ, Հունաստանի մի քանի կղզիներից գնեն ու ենտեղ մենք հյուրանոցներ կկառուցենք, թոռնիկս մի հյուրանոցի փոխարեն մի քանի հատ հյուրանոցային համալիրներ կունենա` իրենց կռուիզնի նավերով, այնպես որ Ռոբերտիկս պիտի թագավորներից ու սուլթաններից լավ ապրի:
— Ռոբիկ ջան, էն որ ասում ես, թե ժողովրդին ծախելու ենք, բա մեր ժողովրդին ո՞վ պիտի առնի:
— Վայ Բելլա ջան, հարցը ոչ թե ո՞վ, այլ որքա՛ն: Հիմա էնքան առնող կա՜, բայց պետք ա, որ լյավ գին տան, մեր ուզածով:
— Էդ հու՞նց, Ռոբիկ:
— Դե հիմա տես, մենք ընդերքը ծախեցինք չէ՞:
— Հա՛ ծախեցիք, — ասաց կինը:
— Բելլա ջան, էդ ընդերքը առնողները իրենց համար աշխատում են ու օգտակար հանածոններ հանում, հետո էլ մենք կասենք, որ մեր ժողովրդին թույնում են ու էկոլոգիան փչացնում, ու դրա պես նման պյաներ, ինչքան ժողովրդի անունից գոռանք, որ մեզ թույնում են, ենքան ավելի շատ փող կպոկենք էդ հանքարդյունաբերողներից: Այնպես որ այդ գումարները, որ պիտի օգտագործենք առողջապահության ու էկոլոգիան վերականգնելու համար, կգնա ու կլցվի մեր թոռնիկի՝ Ռոբերտիկիս գրպանը, մեր թոռնիկը ո՛չ գումարի կարիք կզգա, ո՛չ էլ նեղություն կքաշի։ Բելլա ջան, ժողովուրդը` դա կատարյալ եկամուտի աղբյուր է, նրանք պիտի աշխատեն, որպեսզի մենք ապրենք, նրանք հարկեր են մուծում, որ մենք վայելենք։ Ինչքան ժողովրդին շատ նեղեցինք, այնքան եկամուտը մեծ կլինի, ժողովրդին պիտի վախի ու սարսափի մեջ պահես, որ հանկարծ չփորձեն ըմբոստանալ, դրա համար մենք օրենքով արդեն հաստատել ենք, որ հանկարծ ըմբոստանալու լինեն վարչական տուժերով հարվածենք նրանց գրպանին, դրա համար կա օրենք ու ոստիկանություն, դե դատարաններն էլ գիտեն իրենց անելիքը, ամենաակտիվ ըմբոստներին ուղարկում ենք ճաղերի ետևը, որ մնացածին դաս լինի, իսկ մեր դեմ ելնողներին կարող ենք սննկացնել ու բոմժ սարքել: Բելլա, մեր ժողովուրդը Բոմժ լինելուց վախենում է, այնպես որ գիտեն, որ պետք եղավ իրան ու իրա ողջ գերդաստանին բոմժ կսարքենք: Հիմա դարը փոխվել է, մենք ժողովրդին չենք կարող քշել Դեր Զոր, բայց կարող ենք նրանց ազատություն տալ, որպեսզի իրար հոշոտեն, դրա համար կա օրենք ու դատարան։ Մեռնեմ օրենքին, Ժողովուրդի գրպանին, որ խփում ես, իսկույն զգաստանում են, ամեն ինչ պիտի անենք օրենքով, որպեսզի չկարողանան թփրտալ: Գիդումըս` փողն էլ է մեր ծիռքում, վլաստն էլ, վլաստի պահապաններն էլ, դատավորն էլ ու պառլամենտն էլ։ Ինչպես ասում են. « Մեր դեմ խաղ չկա »:
— Ռոբիկ, բա դա է՛ն փռչոտ օճլոտը ասում չէր՞․․․
— Հա Բելլա, մատաղ, ինքն էր ասում, հիմա էլ մենք են ասում․ — բացատրեց ամուսինը, — Բելլա ջան, ինքը վաղուց 1000 տարվա մեռելներին հետ փտել, քինացալ ա։ Նրա հարազատները պիտի գոհ լինեն, որ մենք չթողեցինք, որ նրան գերեզմանից հանեն ու զիբիլանոցը գցեն, այնպես որ գլխով, ձեռքով մեզ են պարտական, թե չէ Նաիրի ձեռքի թղթերը, որ մեյդան գար, նրանից պոլի շոր կսարքեին:
— Ռոբիկ ջան, քարը իրենց կլխովը, սատկել քինացել է:
— Լավ Բելլա ջան, քինամ թոռնիկիս սիրեմ։
Քոչարյանը դուրս եկավ ննջասենյակից և ոլորապտույտ աստիճաններով իջավ ճաշասենյակ։
Սիրուշոն թոռնիկի հետ բազմոցին նստած իրեն էին սպասում։
— Վայ Ռոբերտիկ ջան, պապիկը եկավ, — ուրախ ասաց նա:
— Հարսիկ ջան, կարո՞ղ եմ թոռնիկիս այգի տանել:
— Իհարկե՜ պապիկ ջան, ես վաղուց քեզ եմ սպասում, — մանկավարի ասաց Սիրուշոն, և փոքրիկին տվեց պապիկին:
— Արի պաչիկ անեմ, իմ փոքրիկ գանձ, — ասաց պապիկը և համբուրեց թոռանը։
Հսկայական, շքեղ առանձնատան մեջ զգացվում էր երջանկության բուրմունքը, ամեն ինչ այստեղ իդեալական էր, և՛ տան դասավորությունը, և՛ տան բնակիչները։ Սիրուշոն երջանիկ էր, որ շրջապատված էր ջերմության և հարստության մեջ, նա աշխարհի ամենաերջանիկ ու գեղեցիկ մայրիկն էր։
— Պապ, շատ չուշանա՛ք, մեկ ժամից պետք է կերակրեմ, — զգուշացրեց նա:
— Լավ, մեկ ժամից կգանք, — ասաց պապը` թոռնիկին դնելով կառքը դուրս եկավ այգի, — Ռոբերտիկ ջան, պապիկի հրեշտակ, հիմա կգնանք զբոսնելու, քեզ մաքուր օդը անհրաժեշտ է:
Հսկա առանձնատան ծաղկազարդ այգում կարծես մշտապես գարուն էր` ծառ ու ծաղիկների մեջ միայն պոչերը բացած սիրամարգեր էին զբոսնում, նրանք արդեն ճանաչում էին պապին և թոռանը, այնպես որ նրանց ներկայությունը սիրամարգերին չվախեցրեց։ — Ռոբերտիկ, այս ամենը քեզ համար եմ արել, ամեն ինչ կա, աշխարհը դու ես, ու դու պիտի որոշես, թե ինչպես պտտվի երկրագունդը, դու ես, որ պիտի որոշես, թե ով ապրի և ով` ոչ։ Ռոբերտիկ ջան, ես քեզ համար ստեղծել եմ ամեն ինչ, այնպես որ այն հարստությունը ու Արքայից-Արքա տիտղոսը քոնն է լինելու, փող ու իշխանություն՝ դու ամեն ինչ ունես, ինչ էլ չունես այն էլ կունենաս, այնպես որ պապիկի թողածը ոչ միայն քեզ է բավական, այլև քո ծոռի ծոռանը: Ռոբերտիկ ջան, կյանքը մի քսակ է ու քսակի մեծությունից ու պարունակությունից է կախված քո հզորությունը, ինչքան քսակդ մեծ եղավ, այնքան քեզ կհարգեն, ինչքան դաժան եղար, այնքան շատ կխոսեն քո մասին, ինչքան հզոր եղար, այնքան ճանաչված կլինես, դու պետք է կարողանաս ավելի հզոր լինել, քան թե ես։ Լավ հիշի՛ր, որտեղ փողն է այնտեղ կունենաս իշխանություն, մի վարանիր, փողով կարող ես ջնջել անգամ պատմությունն ու անցյալը, փողով կարող ես ոճրագործին ու մարդասպանին հերոս ու բարեգործ դարձնել: Փողով հնարավոր է ամեն ինչ, նույնիսկ գնել բաներ, որոնց մասին անգամ չես էլ երազել` Փող ու ոսկի։ Ռոբերտիկ ջան, ոսկին մթության մեջ էլ է լույս տալիս, լուսավորում է անգամ տգետներին՝ նրանց դարձնելով գիտնական ու դոցենտ: Ոսկին է, որ կարող է քաղաքականության մեջ երանգներ փոխել, սակայն հիշիր, պետք է խորամանկ լինել, որպեսզի քսակիդ ոսկին չպակասի, մի մտածիր, թե այդ քսակը անսպառ է, քանի որ շուտ-շուտ ամեն ինչ վերջանում է, սակայն երբ խելացի եղար, այդ ամենը կարող ես պահել, քանի որ այս աշխարհը զոռբայի դար է, պիտի սպանես, որպեսզի դու ապրես, չպետք է ձեռքդ դողա սպանելու ու գողանալու ժամանակ, իմացիր, հենց որ մի անգամ վախեցար արյունից, ապա դա կլինի քո վախճանը: Արյունից մի վախեցի, ինչքան պետք է` զոհաբերի՛ր: Ռոբերտիկ ջան, Ռամիկը նրա համար է, որպեսզի զոհաբերես, ինչպես շախմատում, նրանք պիտի սատկեն, որպեսզի դու ապրես: Բարի լինելը կարող է քեզ կործանել, Ռոբերտիկ ջան, բարի չլինես երբեք ու չփորձես երբեք ընկածին ձեռք մեկնել, նույնիսկ հարազատ ընկերոջդ, քանի որ դարն է փչացած և այդ հարազատ ընկերդ կարող է դաշույնը թիկունքդ խրել։ Հրեշտակ ջան, դյուզն ասած հավատարիմ ընկերություն չկա, ամեն մեկը իր շահի համար է անում, այնպես որ դու մենակ պիտի մտածես քո մասին։ Ռոբերտիկ ջան հիշի՛ր, ինչքան շատ փող ունենաս, այնքան շատ ընկեր կունենաս, բայց հենց քսակիդ պարունակությունը պակասեց, ընկերներդ էլ կպակասեն, այնպես որ փողերդ երբեք չցփնես սրան-նրան օգնելու համար, եթե դա անելու լինես, մտածիր թե ինչպես օգուտ քաղես դրանից։ Պետք է մեկը դնես, որպեսզի հազարը շահես, թե չէ բարեգործությունը Ռոբերտիկ ջան դա աննպատակ չի արվում, պիտի հարյուր ընտանիք դժբախտացնես, որպեսզի մեկին լավություն անես, ու էդ լավությունդ էլ պիտի աշխարհը իմանա, մի երկու թուլափայ կտաս լրագրողներին ու գրողներին, թող քո մասին գրեն ու գովաբանեն։ Ռոբերտիկ ջան, երբեք չասես շատ է, ինչքան շատ ունենաս, այնքան լավ, ինչքան շատ թալանեցիր ու կողոպտեցիր քո պատիվն է, այնքան ավելի հարգված կլինես, քեզանից վախենալով պիտի քեզ հարգեն, ինչքան շատ արյուն թափեցիր, այնքան շատ կվախենան քեզանից, ու հենց այդ վախն է քո եկամուտի աղբյուրը, Ռոբերտիկ ջան բոլոր դարերում էլ հզորները արյան հաշվին են հզորացել, այնպես որ դարերը անցել են սակայն մեզ մոտ Հայաստանում ամեն ինչ մնացել է առաջվա պես։ Ներոնն ու Նապոլեոնը իզուր չէին կրակի մատնում քաղաքներն և գյուղերը, իզուր չէին խոշտանգում և ոչնչացնում իրենց մրցակիցներին, դրանով նրանք մտան պատմության մեջ, որպես մեծություններ, նրանց անունը հավերժ գրվեց պատմության մեջ, այնպես որ Ռոբերտիկ ջան, Ռոբերտ անունը պետք է դառնա ավելի ազդու, ավելի սարսափելի․․․ Մենք մեր կայսրությունը արյան վրա հիմնեցինք, հազարավոր դիերի ու կյանքերի հաշվին, ու դու չպետք է ամաչես դրանից, չպետք է վախենաս, որովհետև քո մեջ մեր արյունն է: Ռոբերտիկ ջան, հիշի՛ր կյանքի օրենքն է այդպես` « Կամ Շահին են մորթում, կամ շահն է մորթում »:
Պապիկը ավարտեց իր խրատը և թոռան հետ միասին ուղղվեց դեպի տուն։
Գեհենի Առաքել 18/05/2015
Գեհենի Առաքել 